غذا نقش اساسی در جوامع بشری دارد و برای رفاه مردم و کره زمین ضروری است. اما برای برآورده ساختن آرزوهای یک سیستم غذایی فراگیر، کارآمد، پایدار، مغذی و سالم به یک تحول اساسی نیاز است. نزدیک به یک سوم تولید جهانی غذا به هدر می رود، با این حال تا 800 میلیون نفر به طور مزمن دچار سوءتغذیه هستند. علاوه بر این، سیستم های غذایی، مسئول 25 درصد از انتشار گازهای گلخانه ای در جهان هستند، در حالی که تغییرات آب و هوایی به نوبه خود تا 25 درصد از عملکرد محصولات را تهدید می کند.
افزایش جمعیت جهان که انتظار می رود تا سال 2050 به 10 میلیارد نفر برسد، سیستم های غذایی را تشدید میکند.
زنجیره های تأمین مدرن ذاتا زنجیرههای پیچیدهای هستند. گستردگی تعداد سطوح زنجیرههای تأمین کنونی و پراندگی جغرافیایی وسیع آنها، مدیریت فرایندهای زنجیرههای تأمین را با چالشهای زیادی مواجه کرده است. جهانی سازی و سیاستهای متنوع نظارتی و رفتارهای متنوع فرهنگی و انسانی در شبکههای زنجیره تأمین، ارزیابی و مدیریت اطلاعات را با پیچیدگیهای زیادی مواجه کرده است. معاملات نامناسب، جعل، کلاهبرداری و عملکردهای ضعیف طرفهای زنجیره تأمین منجر به ایجاد نیاز به اعتماد بیشتر و در نتیجه نیاز به اشتراک بهتر و اعتبارسنجی مستحکم تر اطلاعات شده است.
یکی از بهترین راهحلها برای بهبود مدیریت فرایندهای زنجیره تأمین، بهرهگیری از فناوریهای توسعه یافته در حوزه فناوری اطلاعات میباشد. فناوری بلاک چین یکی از فناوریهای نوظهور در این حوزه می باشد که به طور بالقوه قابلیت بهبود عملکردهای زنجیره تأمین را دارد.
با توجه به افزایش روزافزون صنایع بین المللی به عضویت در زنجیرههای تأمین بین المللی و جهانی سازی عمودی و افقی صنایع و چالشهایی که در این مسیر بر سر راه تجارت بین المللی وجود دارد و همچنین ارزش افزودهی مطلوب ایجاد شده توسط کاربردهای فناوری اطلاعات در این حوزه، انگیزهی زیادی ایجاد شده است تا ابعاد مختلف اشتراک دو حوزهی فناوری اطلاعات و مدیریت زنجیره تأمین شناسایی گردد و در جهت رفع نیازهای صنعتی و فناورانهی صنایع گامی برداشته شود. فناوری بلاکچین توانسته است جایگاه مرتفعی در این رابطه در نظر مدیران صنایع و پژوهشگران در دنیا به دست آورد. از همین رو فرصتهای مناسبی برای پژوهش و شناسایی کاربردهای عملیاتی فراهم آمده است؛ با این وجود قبل از اینکه این فناوری به سطح عملیاتی وارد گردد این مهم مطرح است که در کدام حوزه ها ضرورت پیاده سازی این فناوری بیشتر وجود دارد و همچنین کدام ویژگیهای این فناوری بر روی کدام عملکردهای زنجیره تأمین موثر واقع می شود.
امروزه رمزارزها هم در صنعت و هم در فضای دانشگاهی به یک کلمه کلیدی تبدیل شده است. با یک ساختار ذخیره سازی داده خاص طراحی شده، معاملات در شبکه بیت کوین می تواند بدون هیچ شخص ثالثی اتفاق بیفتد و فناوری اصلی برای ساخت بیت کوین بصورت بلاک چین است، که اولین بار در سال 2008 پیشنهاد شده است و در سال 2009 اجرا شد. در بلاک چین کلیه معاملات اعتبارسنجی شده در لیست بلوک ها ذخیره می شود. این زنجیره با رشد بلوک های جدید به طور مداوم در آن رشد می کند.
بلاک چین یک فناوری است که میتواند بدون واسطه‌گری یک سازمان مرکزی مورد اعتماد، امکان ارتباط داده‌های احراز هویت بین هر بازیکن در یک زنجیره تامین را فراهم کند. با تأیید و اضافه کردن داده ها در زمان واقعی، بلاک چین می تواند شفافیت را در سراسر زنجیره تأمین افزایش دهد.
ویژگیهای بلاک چین: قابل ردیابی، ثبت زمان، مقاوم دربرابر سانسورینگ، دارای مرکز توزیع، زمان تقریبا واقعی.
فناوریهای جایگزین شده:
فناوری بلاک چین به طور کلی دارای ویژگی های اصلی عدم تمرکز ، پایداری ، ناشناس بودن و قابلیت پاسخگویی و ردیابی است. با استفاده از این صفات ، بلاک چین می تواند هزینه زیادی را صرفه جویی کرده و کارآیی را بهبود بخشد. زنجیره تامین مواد غذایی یک زنجیره پیچیده شامل جریان مالی، جریان کالا و جریان اطلاعات است که همه شرکت‌های مشترک از تامین‌کنندگان مواد خام، تولیدکنندگان، طرفهای لجستیک، عمده‌فروشان، خرده‌فروشان و مصرف‌کنندگان را در بر می‌گیرد.
پرداختن به چالشهای سیستم غذایی نیازمند رویکردی تحول‌آفرین است که ریشه در سرمایه‌گذاری‌های تکنولوژیکی، مشارکت‌ها و مشوق‌ها دارد. با این حال، بخش غذا و کشاورزی، علیرغم نیاز به فناوری برای رفع نیازهای سیستم غذایی، در سرمایه‌گذاری و پذیرش فناوری از سایر بخش‌ها عقب‌تر است. این نیاز به ویژه در کشورهای در حال توسعه آشکار است.
فناوری بلاک چین می تواند کارایی زنجیره تامین غذایی را در جریان غذا، جریان اطلاعات یا جریان مالی افزایش دهد.
عدم شفافیت از جمله چالشهایی است که در سراسر زنجیرههای تأمین پیچیده، ایجاد مشکلات اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی و حتی ایمنی میکند. عدم وجود ردیابی به موقع خسارات زیادی را به زنجیرههای تأمین وارد ساخته است و همچنین خطر جعل و کلاهبرداری باعث ورود مواد اولیه، قطعات و محصولات تقلبی بسیاری در زنجیرههای تأمین میشود. این چالشها می تواند هزینههای زیادی را به زنجیرههای تأمین تحمیل کند. تولید و توزیع مواد غذایی بی کیفیت و فاسد در زنجیرههای تأمین غذا و کشاورزی، عدم دسترسی به اطلاعات صحیح و به موقع و مواردی از این قبیل، اهمیت و ضرورت استفاده از راهحل های ایجاد کنندهی شفافیت و قابلیت ردیابی با هدف ایجاد اعتماد در زنجیرههای تأمین را بیشتر از گذشته نمایان میکند. فناوری بلاکچین میتواند قابلیت بالقوهای در برطرف کردن چالشها و معضلات مذکور داشته باشد.
دو ویژگی اصلی فناوری بلاک چین وجود دارد که برای اجرای آن و استفاده معنی دار در شبکه های لجستیک و زنجیره تأمین مهم است:
بر اساس این ویژگی های اصلی بلاک چین، زمینه های اجرای آن برای استفاده در لجستیک و زنجیره تأمین در جهات مختلف در حال توسعه است. برخی از مهمترین زمینه های اجرای فعلی بلاک چین در تدارکات و زنجیره تأمین عبارتند از: ردیابی منشاء محصول و همچنین ردیابی محصول از طریق شبکه عرضه، پیش بینی تقاضا، کاهش خطر جعل و تقلب، دسترسی آزاد به اطلاعات در زنجیرههای تأمین.
عدم هماهنگی بین بازیگران زنجیره تامین مواد غذایی باعث تاخیر اطلاعاتی، عدم تقارن اطلاعاتی و سپس تاثیر بر کیفیت اطلاعات به اشتراک گذاشته شده می شود که باعث ناکارآمدی می شود. فناوری بلاکچین می تواند در ایجاد اعتماد و افزایش سرعت همکاری در زنجیرههای تأمین موثر واقع شود.
ایجاد یک دستور کار دگرگونی که پیشرفت در جهت دستیابی به یک سیستم غذایی سالم، مغذی، پایدار، کارآمد و فراگیر را تسریع میکند، نیازمند همکاری بی‌سابقه‌ای در داخل و بین سازمان‌ها، ابتکارات و بازیگران است.
درک متقابل این فرصت‌ها، چالشها و اولویت‌های توانمند، زیربنای همکاری مؤثر خواهد بود.
دولت ها می توانند ردیابی پذیری را تشویق کنند و از پذیرش حمایت کنند.
شرکت‌های فناوری این پتانسیل را دارند که فناوریهای قابل ردیابی متحول کننده مورد نیاز برای کاهش هزینه‌ها، بهبود تحویل و به حداکثر رساندن کارایی را توسعه دهند.
خرده‌فروشان می‌توانند هنگام تشکیل جلسه با سایر ذینفعان برای ایجاد همکاری‌های چندجانبه مناسب برای ایجاد شفافیت، رهبری را بر عهده بگیرند.
شرکت‌های تجارت کشاورزی می‌توانند از کاربرد قابلیت ردیابی برای زنجیرههای ارزش غذایی با حضور در میز مذاکره با ذهنی باز، در نظر گرفتن فرصتهای تجاری جدید و پیشبرد تعهدات موجود حمایت کنند.
تولیدکنندگان مواد غذایی، به ویژه تولیدکنندگان در مقیاس کوچک، در معرض خطر عقب ماندن هستند. آنها باید به وضوح آنچه را که نیاز دارند شناسایی کنند تا اطمینان حاصل شود که قابلیت ردیابی به عملیات آنها کمک می کند.
جامعه مدنی و رهبران سیستم می توانند نقش دعوت کننده را ایفا کنند تا اطمینان حاصل شود که همه ذینفعان فرصتی برای ورود به هنگام ایجاد استانداردها و الزامات دارند.
سیستم ردیابی مواد غذایی به عنوان یک سیستم ثبت سوابق در نظر گرفته می شود که به شناسایی منبع همه ورودی های مواد غذایی مانند مواد خام، مواد افزودنی و بسته بندی کمک می کند. قابلیت ردیابی یک محصول، بسیار مهم است و ارتباط مستقیمی با ریسک تأمین دارد، در صورت ردیابی و پیگیری منشاء محصول، اطلاعات مربوط به تولید دقیق محصول مانند محل تولید، تاریخ تولید و تأمین کنندگان را ارائه می دهد. ردیابی منشاء محصولات همچنین در زنجیره تأمین مواد غذایی حائز اهمیت است که در آن لازم است سابقههایی ثبت شوند که کدام محصول از کدام زمینه به دست می آید. با این میزان ردیابی، اگر موارد آسیب دیده وجود داشته باشد شناسایی و از بازار خارج می شوند.
مرکز جهانی قابلیت ردیابی مواد غذایی برای کمک به شرکت ها در درک بهتر و اجرای راه های ردیابی و ردیابی مسیر محصولات از طریق زنجیره غذایی ، بهبود ایمنی و امنیت مواد غذایی و جلوگیری از یا کاهش اثرات مخرب بهداشت و سلامت عمومی در نظر گرفته شده است. با این حال ، ما می خواهیم تأکید کنیم که قابلیت ردیابی مواد غذایی بیش از فراخوان است.
.jpg)
فناوری قابلیت ردیابی در زنجیره ارزش مواد غذایی درحال افزایش است، بعنوان مثال، آی‌بی‌ام «IBM Food Trust» را توسعه داده است، که بازیگران مواد غذایی و کشاورزی را در سیستم ردیابی مبتنی بر بلاکچین خود، از جمله چندین شرکت غذایی و کشاورزی، درگیر میکند. والمارت از تمام تامین کنندگان اسفناج و کاهو ایالات متحده می خواهد تا محصولات را در بلاک چین ردیابی کنند. Trimble Inc که به دلیل فناوری GPS خود شناخته شده است، HarvestMark، ارائه‌دهنده ردیابی‌پذیری مواد غذایی و راه‌حل‌های بازرسی کیفیت را خریداری کرده است.
دستیابی به ردیابی در مقیاس کامل برای یک بازیگر زنجیره ارزش غذایی به تنهایی دشوار خواهد بود، زیرا موانع پذیرش در مقیاس بزرگ (مانند تامین مالی هزینه های سرمایه ای و ایجاد استانداردهای سازگار) قابل توجه است. همکاری‌ها احتمالا به یکی از سه شکل انجام میشود: افقی (مثلاً بزرگ‌ترین خرده‌فروش‌های جهانی و «برندها» با هم کار می‌کنند تا استانداردها را هماهنگ کنند و بقیه زنجیره تأمین را تحت فشار قرار دهند تا مطابقت داشته باشند)، عمودی (مثلاً یک خرده‌فروش با تمام آنها همکاری میکند. زنجیره تامین برای همسویی با استانداردها) یا چند سهامدار (رقبای پایین دستی با بازیکنانی از کل زنجیره ارزش با حمایت دولت و جامعه مدنی همکاری می کنند). همکاری چندجانبه نسبت به دو شکل دیگر ارجحیت دارد زیرا به تنظیم استانداردهای منسجم با در نظر گرفتن نیازها و دیدگاه های زنجیره ارزش کامل کمک می کند.
در زنجیره های تأمین مواد غذایی علاوه بر توصیف ضرورت ردیابی و پایداری، اهمیت شفافیت در زنجیره های تأمین مواد غذایی را برجسته می کنند. با افزایش شفافیت فعالیتهایی که به سمت تولید مواد غذایی می روند، سطح ردیابی و پایداری نیز باید به دلیل داده ها و اطلاعات جدید بهبود یابد، که پایه آن از فناوری های در حال تحول موجود و در دسترس است.
مائو و همکاران (2018) یک سیستم ارزیابی عملکرد از همهی ذی نفعان زنجیره تأمین مواد غذایی ارائه داده اند. در این سیستم شفافیت اطلاعات قابل اعتماد و دردسترس در زمان واقعی که توسط فناوری بلاکچین مستقر شده در زنجیره تأمین ایجاد میشود؛ افزایش دقت و عدالت در این سیستم ارزیابی عملکرد را ضمانت میکند. شفافیت می تواند به افزایش پایداری در زنجیرههای تأمین مواد غذایی منجر شود و ایمنی غذا را در این زنجیرههای تأمین افزایش دهد.
وال مارت به دلیل مدیریت کارآمد زنجیره تامین خود از طریق مراکز توزیع بزرگ و سیستم های اطلاعاتی پیشرفته مانند فهرست مدیریت شده فروشنده (VMI)، تبادل الکترونیکی داده ها (EDI) و شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) مشهور است.
علاوه بر این، وال مارت از زمانی که اولین فروشگاه را در سال 1962 راه اندازی کرد، آغازگر پذیرش فناوری بوده است.
شرکت هایی مانند Walmart ، IBM و شرکای آن با آزمایش ردیابی و پیگیری مواد غذایی مانند گوشت خوک یا انبه از چین به ایالات متحده در تهیه استانداردها و راه حل هایی برای ایمنی بیشتر مواد غذایی در کل زنجیره تأمین مواد غذایی کار می کنند. مطابق گفته والمارت ، ردیابی انبه زنجیره تامین بلاک چین مدت زمان لازم برای ردیابی بسته انبه های مزرعه از فروشگاه را از روزها یا هفته ها به دو ثانیه کاهش داد.
در 31 مه 2017 ، والمارت نتایج آزمایش پروتکل های ایمنی و ردیابی مواد غذایی را که از اکتبر سال 2016 در چین آغاز شد منتشر کرد و والمارت آمریکا گزارش داد که blockchain به کاهش زمان صرف شده برای ردیابی مواد غذایی از چندروز به چند دقیقه کمک می کند. به طور خاص ، آزمایش های انجام شده بر روی گوشت خوک چینی و انبه های ایالات متحده نشان داد که ردیابی منشاء مواد غذایی را می توان در 2/2 ثانیه انجام داد ، که در گذشته ، در طی چندین هفته با فناوری های غیر بلاکچین انجام می گرفت.
علی بابا با AusPost ، Blackmores و PwC به منظور استفاده از Blockchain به تقلب در مواد غذایی ، که شامل فروش غذاهای کم کیفیت و اغلب با مواد تقلبی است ، همکاری کرد. این چهار شرکت به منظور کمک به بهبود یکپارچگی و قابلیت ردیابی در زنجیره های تأمین جهانی ، توسعه "چارچوب اعتماد مواد غذایی" را دارند. آنها در تلاشند تا یک مدل راه حل طرح اولیه blockchain را تهیه کنند که شرکت کنندگان در سراسر زنجیره تأمین بتوانند از آن استفاده کنند.
هزینه تخمینی سالانه تقلب در مواد غذایی 30 تا 40 میلیارد دلار است. بازیگران بد در صنعت می توانند خطراتی برای سلامت عمومی ایجاد کنند (مانند شیر آلوده به ملامین یا روغن زیتون آلوده به آلرژن های رایج مانند روغن دانه).
در حالی که مصرف کنندگان از برچسب ها و گواهینامه ها برای اطلاع از تصمیمات خرید خود استفاده می کنند، بسیاری بر این باورند که برچسب ها برای ارائه شفافیت مورد نیاز آنها کافی نیستند - اطلاعات ناقص، گاهی گیج کننده یا در معرض تقلب هستند.
تقلب در مواد غذایی می تواند شایع و گسترده باشد. طبق گفته سازمان خواربار و کشاورزی (FAO)، تقلب در مواد غذایی به عنوان «تقلب عمدی مواد غذایی برای منافع مالی» تعریف شده است. این می تواند شامل جایگزینی عمدی، رقیق کردن، جعل یا ارائه نادرست مواد غذایی، مواد تشکیل دهنده یا بسته بندی باشد. یا بسته بندی؛ یا حتی اظهارات نادرست یا گمراه کننده ای که در مورد یک محصول ارائه شده است.
در بحران مربوط به محصولات غذایی آلوده ، می توان به جای بازخوانی کل خط تولید ، به راحتی منبع را شناسایی کرده و درگیر حذف استراتژیک محصولات آلوده شد. Blockchain همچنین در صورت کشف محصولات لکه دار پاسخ موثرتری را فعال می کند. از این طریق ، شرکت می تواند اطمینان خریداران را در سایر محصولات حفظ کرده و از خطر مریض شدن مصرف کنندگان جلوگیری کند.
مزیت دیگر پذیرش بلاک چین در زنجیره تامین مواد غذایی، کاهش ریسک‌های ایمنی مواد غذایی است. به طوری که می توان خطاهای انسانی را محدود کرد و احتمال فساد را کاهش داد زیرا هیچ کس نمی تواند تاریخچه داده ها را تغییر دهد درنتیجه انتظار می رود از تقلب در مواد غذایی جلوگیری شود.
فناوری بلاک چین با برنامه‌ریزی بهترین روال تحویل و کاهش زمان تحویل برای مواد غذایی فاسد شدنی، مشکل فساد مواد را کاهش می‌دهد و در نتیجه ضایعات و هزینههای مواد غذایی را کاهش می‌دهد.
ظهور فن آوری های 4IR فرصتی قابل توجه برای فعال کردن و تسریع تحول سیستم های غذایی است.
بلاک چین دید بی‌سابقه‌ای را در هر مرحله از زنجیره تامین مواد غذایی امکان‌پذیر میکند، به افزایش شفافیت تراکنش، ایمنی و کیفیت غذا کمک میکند و همچنین تقلب و ضایعات غذایی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، به عنوان یک راه حل دیجیتال برای کاهش هزینه های عملیاتی و بهبود کارایی در زنجیره تامین مواد غذایی عمل می کند.
فناوریهای «دوازده تحول» که بر سیستم‌های غذایی تأثیر می‌گذارند و اگر مقیاس‌پذیر شوند، می‌توانند تا سال 2030 تأثیر قابل‌توجهی داشته باشند:
1- تغییر شکل تقاضا
2- ترویج پیوندهای زنجیره ارزش
3- ایجاد سیستم های تولید موثر
پیاده سازی راه حل های بلاک چین می تواند به شرکت کنندگان کمک کند تا قیمت، تاریخ، مکان، کیفیت، گواهینامه و سایر اطلاعات مرتبط را برای مدیریت موثر زنجیره تامین ثبت کنند.
بلاک چین یک فناوری نوظهور با پتانسیل پیشرفت است، اما دستیابی به بازگشت سرمایه مستلزم ارزیابی دقیق مناسب بودن فناوری برای نمایه زنجیره تامین شرکت شما و همچنین قابل پیش بینی بودن بازده سرمایه گذاری است. پنج ویژگی زیر میتواند به شکل‌دهی به زمان‌بندی نمونه‌سازی اولیه بلاک چین و تصمیم‌گیری ارزش کمک کند. هنگامی که یک مفهوم مورد توافق قرار گرفت، شروع با یک نمونه اولیه در یک شبکه آزمایشی با داده های ساختگی قبل از اجرای آزمایشی بلاک چین به صورت خارجی می تواند برای اثبات مفهوم قبل از سرمایه گذاری انجام شود. بلاک چین هنوز یک فناوری نوپا است، بنابراین محدودیت ها و پیشرفت های آن به طور مداوم در حال کشف و توسعه هستند. برخی از محدودیت ها و ریسک‌های بالقوه امروزی عبارتند از:
سیما تفکری منش
کارشناس ارشد مهندسی صنایع گرایش لجستیک و زنجیره تامین
